O sistema xudicial español e catalán protexe suficientemente á vítima dun delito? En xeral, a resposta céntrase en sancionar ao delincuente sen ter en conta as necesidades das vítimas, que se converten en testemuñas do proceso xudicial.
A participación da vítima no proceso xudicial abre a porta a considerar que a reparación dun dano non só se produce no marco do proceso penal, senón que hai que ter en conta as consecuencias sobre a vítima e sobre a comunidade arredor de .
A vontade de humanizar máis o sistema xudicial e de ter en conta á vítima tivo unha primeira resposta na mediación penal. Esta ferramenta axuda a buscar escenarios de consenso para chegar a un acordo, pero non sempre se ten en conta que a vítima pode necesitar, por exemplo, establecer un diálogo co agresor para facilitar a comprensión, ou saber se o delincuente está disposto a responsabilizarse do crime, entre outros.
Para dar resposta a estas necesidades, aparece unha nova corrente complementaria á xustiza tradicional, a xustiza restaurativa. Esta alternativa ofrece ás partes implicadas, e á comunidade próxima, a oportunidade de participar directamente na resolución de conflitos e de abordar as súas consecuencias coa axuda dun facilitador.
Esta corrente introduciuse por primeira vez na Directiva 2012/29/UE do Parlamento Europeo e do Consello, do 25 de outubro de 2012, pola que se establecen normas mínimas en materia de dereitos, apoio e protección das vítimas de delitos, e que substitúe á Decisión Marco. 2001/220/JAI do Consello.
A transposición desta directiva deberá realizarse antes do 16 de novembro de 2015. O Estado español está a realizar os traballos para integralo no ordenamento xurídico estatal no marco do proxecto de lei sobre o estatuto xurídico da vítima de delitos.
No ámbito ambiental, a reparación dos danos causados ao medio ambiente ten unha base constitucional (art. 45) que debe ofrecer un máximo de garantías para protexer o interese xeral que é a protección do medio ambiente.
Máis aló dos elementos que se teñen en conta para a tipificación do delito, os danos aos bens ambientais afectan tamén ao conxunto da sociedade. É neste contexto no que a xustiza reparadora pode axudar a dar voz á comunidade afectada por este dano, axudar a que o causante do dano tome conciencia das consecuencias dos seus actos e participar na restauración do dano causado.
É do noso interese desenvolver as ferramentas da xustiza restaurativa como instrumento preventivo para abordar os conflitos no territorio, e intervir cando se considere que existe risco de producir danos e non cando este xa está consumado.
