No medio desta vida que nos ocupa todas e cada unha das horas do reloxo, e na que moitas veces vivimos en contra dos ritmos naturais, ás veces hai momentos nos que isto se pon patas arriba. Unha palabra, custodia, estes días circulou do mundo a Barcelona, ​​dende Barcelona volveu ao mundo e dende o mundo viaxou por todos os recunchos da terra, sen présa pero con determinación. Así circulou a información durante o I Congreso Europeo de Custodia do Territorio que se celebrou na capital catalá durante a primeira semana de novembro.

O congreso, enmarcado nun proxecto Life da Unión Europea e liderado pola Land Custody Network, serviu como punto de partida para establecer as bases dunha gran rede europea (e máis cedo ou máis cedo mundial) de custodia. Para falar deste concepto, custodia, inevitablemente temos que intercambiar experiencias con todo o mundo; a pesar de ser un mecanismo de xestión e conservación do territorio que leva décadas en marcha, non deixa de ser un concepto aberto e, en certa medida, modelable.

Tomando a raíz da custodia do territorio, podemos entendelo como un gran acordo entre propietarios e entidades dispostas a impulsar unha xestión que garanta a conservación de determinados valores ambientais e teña un impacto positivo no medio natural e social. Pero o congreso foi moito máis alá, de feito o propio título do congreso xa nos dicía todo “Terra: Calidade de vida”. Que querían transmitir con esta afirmación tan sinxela, pero á vez intensa? Pois ben, a terra proporciónanos calidade de vida e só podemos mantela se preservamos o territorio dun xeito determinado e aplicando as boas prácticas que, sen dúbida, ofrece a custodia.

Este debe ser un esforzo de todos, comezando polos que teñen unha visión da propiedade como algo inalterable e ríxido, no que ningún axente externo (nin público nin privado) pode intervir. Onde está a función social e ambiental do inmoble? Por que non podemos abrir o inmoble a entidades con recoñecida experiencia na xestión sostible do territorio, na revalorización do territorio e no mantemento dos servizos ecosistémicos ambientais que inciden directamente no benestar humano? Para todas estas preguntas, o congreso non ofreceu respostas, senón casos reais e de éxito en Cataluña e no mundo. A custodia chegou para quedarse.

Se diría que o congreso foi máis aló do básico, tamén o digo porque houbo excelentes ponencias que suscitaron aspectos como a custodia mariña e a fluvial. Si, pode parecer estraño que en espazos regulados por un dominio público poida haber inxerencias de entidades de custodia (privadas), pero os feitos así o demostran con casos das costas do Maresme e do Empordà, na conca do Duero, en determinadas partes. do Ebro, entre outros. Alí onde a administración pública non chegue, por falta de medios, vontade ou neglixencia, pode existir unha entidade de custodia capaz de tecer unha xestión responsable do territorio en beneficio de todos, nunca para un beneficio particular e moito menos de lucro.

A innovación no enfoque das bases da custodia tamén chegou cando algunhas ponencias abordaron a necesidade de axudar aos proxectos de custodia con beneficios fiscais que fomenten as externalidades positivas que unha determinada xestión pode facer do territorio. Exemplos como os pagos por servizos ambientais, que levan anos funcionando en países latinoamericanos e nalgúns países europeos, móstranos que hai que replicar á inversa o concepto de quen contamina paga e quen conserva paga. Pero aquí hai que tomar todas as precaucións posibles e tomalo con tantas pinzas como sexa necesario para estruturalo ben e que os xoguetes non aparezan tamén na conservación do medio ambiente. O congreso destacou que todo pago por servizos ambientais, vinculado á custodia, debe ter boas bases legais, debe estar liderado por entidades ambientalmente recoñecidas, con proxectos sólidos e de calidade, con garantías económicas e como mecanismo de compensación dos impactos xerados por terceiros en o medioambiente. En definitiva, pagan os que contaminan, pero que paguen os que conservan. círculo pechado

O vagón de custodia é moi grande, tirado por cabalos moi fortes, e parece que todos están preparados para subirse a el. No congreso puidemos comprobar como sectores económicos que desde hai moitos anos teñen claramente un grave impacto no medio ambiente, amosan agora ante a sociedade como os primeiros en recuperar os seus impactos a través da custodia do territorio. Falo, por exemplo, de canteiras. En Collserola houbo un caso exitoso de restauración dunha actividade extractiva a través dun convenio cunha entidade de custodia. Pero a partir de aquí para extrapolalo a todo o sector hai unha lixeira diferenza. Pareceríame surrealista que canteiras como as que arrasaron boa parte do territorio de Riudecols, Colldejou, Vilanova d’Escornalbou, Alcover, l’Albiol e tantos outros concellos do rural, volvan agora os ollos e se convertan nos santos salvadores. e mártires do medio ambiente Na aceleración da custodia cómpre prudencia e sobre todo non facer recaer sobre as entidades o custo e a responsabilidade da conservación.

E rematarei cun dos titulares do congreso que probablemente resume os dez primeiros anos de custodia en Cataluña: “Hai que entender a custodia como unha ferramenta, non como un fin”.